- Kanu thingphurh tak mi Maian tihang
By : Danny patawn
7, october 2011
October thlathok ka hrawng ah asi. Kumkhat chung ah khuacan a nuamh bik lio, zing dapti tlak an i thok ka hrawng asi . Vankam a thiang i, fing le tlang zoh ah fiang ririai tein. Tlangkip in thereng an awn i, milung an hlau. Lopil hei zoh ah facang zik an een lio asi i, zoh a dawh hringhran . Chun ni mer hrawng ah khin Inleng par ah thu in khua zaa ka cuan. Tio lei kap ka hei zoh i, Kam ling pa te dumchung in Phikphihling an chuak. A cheu cu vansang pi ah an zuang. Acheu cu vawlei rirawt in. Tangniam a zuangmi cu Ar le hngakchia pawl nih an i cuh len hna. Pa hngakchia pawl nih Phikphihling tlaih an i zuam lio ah nungakchia pawl nih Lengkah in an buai ve. Khualu le khuataw nuhngakchia lengkah zuam sikaw, an ṭan tuk ah an sam hna i, an i rawt len khi ka hei hmuh hna. Cu lio ah cun nitlak lei vanlawng kan cung in ring dulmal in a zuang. Cu vanlawng zoh mi hngakchia pawl cu ni nih cerh ngai hna kaw, an hathiau tuk ah an hnap zong a chuak viar. Cu an hnap cu an kut in an van i hnawh,vawlei ah pei an hei hnit rua lai tiah, asilo. An biang ah an hei thial. Chun nimer ka cu asi i, ni nih a tlanh tuk hna. An biang hei zoh ah tleu tluk in. An biang caak ning cu caw ek car hlah maw an i benh ti awk khin .
Fam Thai nu te kawmtang ah nuhngakchia pathum vuidip an deh len ko khi ka hei hmuh ṭhan hna. Cu vuidip cu an pumh i, an zun an zun hnawh.Tihang dinnak khengkur ah an siam. Nubur pa te intual ah pahngakchia cep suk ai zuam mi nih dangkhat in. Pakhat nih kei ka ceep cu Vok ek vawr, pakhat nih kei ka ceep cu Ui ek vawr, pakhat nih kei ka ceep cu minung ek vawr tiah an i phorhlawt pi ngai hna. Cu ka hmuh mi nih cun ruah loin ka hngak chiat lio a hei ka khirh ter.
Kan hngakchiat lio ah Kawi Hup le Pa Cuan le pa Bawi , kawi Sang , pa Tling hi an nule nih an dawt bik hna tiah kan rak ruah hna. Kawi Hup hi a nu nih Laitah tawhrawlh a tah piak. A tawkawng zawn ah khin hmun hnih ah thawi a tenh piak. Vate maw asi zu hme , Uite hme asi deuh tiah kan rak i el len tawn. A hri ah rap hri hngete tia deng khi a hrawlh piak. Kan i dai tawn hna ah hin minung pathum a tawhrawlh i kan i awk zong ah a poih kholo . A kan rawt chih. Midang kan tawhrawlh cu Laitah asi ve ko nain van tleih men ah kan tawka a lang colh. A cat tawn i, tawhrawlh lo i, in kan lawi can a tam.Pa Tling nih Pa Hup tawhrawlh thawi tenh mi bantuk cu a nu tah a hauh ve. A lu ah hit ko in a kingh i, a rak raak len, a ṭah thawng than ning cu a mak. Kei zong ka nu ka hauh ve sual le ka thiam loh kawi Hup nu thawitenh ning bantuk cu. Zu zong silo, va zong silo, Uite zong silo , a cu bantuk thawitenh cu ka thiam lo hei ti sehlaw a dih ko mi ka lung ah hit ko in a ka kingh le a ka kaltak diam.
Pa Cuan hi a nu nih ti in buh a kio piak tawn i, cu ko cu kan rak hngar. Nang cu na nu nih an dawt tuk kan ti. A buh kio mi a ei ah hin kan or a rak fok tuk. Kan nak in kum hnih hrawng in a upa i, a duh nak poh ah a rak kan thui khawh. A buh kio mi cu tithan hna in kan rak hlawh. Kan khua tikhur cu cho lawngte asi i, kan rak i harh ngai. Kan tlun le cangka in ti kio mi buh cu bar khat cio in a kan bar ter i, kan rak i lunghmuih tuk.
Pa Bawi he hin chuncaw ei hi kan i hngak tawn. A mah ka hngah hmasa chel, kei mah a ka hngah hmasa chel asi tawn. A rawl ei ka hngah poh ah hin ka hngar tuk mi te, ka chim ngam lomi a um peng. A nu nih voksa hrawm an cawk lio ah ei siang loin luthuh sathau ah tiah a reu i, palang chung ah a rawn. A hnu ah cun a khal. A thuh nak ah fung pakhat a sawh. Thuh a duh poh ah cu fung cu a van zuh, a kut in a van zun i a lu ah ai thuh tawn. Pa Bawi nih hin a nu umlo poh ah cu sathau cu a buh ah a bungh i, ai cawmh . A van ei ah hin cok cok cok tiah a awn, a kam a temh pah hoi i, ka or a rak fok tuk. A ka hngah ve tik cu ka nu luthuh sathau kai cawmh ve lai tiah ka lungthli khin…Pa Bawi a khim cun kei can asi. Kan in lei ah kan vung kal. In phak lai kai ngaih tuk. Ka nu luthuh sathau cu kan kawl len cu kan hmu tilo. Khawzei ah thla a chiah hnga kan ti. Kan beidongh hnu ah khin a ihkhun tang ah kan va hmuh. Ka fapa le nih lengke thuh ah an fir lai ti a phan caah maw asi hnga, ihkhun tang i a va chiah cu… thei hlah ! Ka buh ah cun uak nawn in ka van bungh, ka kut hnawm ceep kan cawhnak zong tawl loin ka van i cawmh, a thawt ning hi a mak. Cu hnu cu a ka lem le a tu le tu kai cawmh. A hnu ah cun ka nu nih ka sathau hi a tlawm chin lengmang an fir ko hi teh a ti. Mei cung sang ah a chiah le ka phan tilo.
Sanga ( Sang Lian Thang ) hi a thilpuan a rak ṭha bik. A pa hi Thantlang i, dawr a um hlan ah caw tampi a rak hruai cang mi asi.An rak nung kho. Lai tah tawhrawlh kan i hrawlh lio ah dawr i cawk mi thil a rak i hruk. Chaiza ttha ttha a nei nain vate cheih a thiam lo taktak.Lengke thuh sathau hi a nei bik asi nain a leeng cu a rang lo kho taktak. Certual chuk canceo hna ah a dir, tiil hna a hau tawn. Pa Vai leeng ran ning hna cu cu chuk ah cun hngakchia hna nih cun i cit ngamding a silo.. Sanga hi thanthling fir a ṭhawng tuk fawn. A nu thanthling cu a haneh lawngte , a kil a pumh viar hna.A pa nih kan nu he hmang kan som ah hngakchia haneh khat mi thanthling kan nupa in kan i cuh ati tawn mi hi a mah haneh cu sidawh asi. Kan forh khawh can poh ah tlawmte cio a kan cheuh tawn.Cu ruang ah asi lai, a ha a bum viar. Pa Tling zong a nu thanthling nih a celh ve loh, a ha a bum viar ve.
Cu ti i, hngakchiat lio kong ka ruah cuahmah lio ah cun pa Lian nu thing kan phur lailo maw tiah nu thang nu au thawng nih a van ka hlauh. Cu lio ah cun ka nu cu coka ah Maian a rak hlip cuahmah. Rak ka hngak ka van i tim lai tiah rang ngai khin a van leh colh. A maian cu a hmal zokzok i a paih. Mei alh hluahmah in a tih ta. Lailei thing kan ti cu voikhat a alh cang hnu cu fawi le bai ah cun a ciam ti lailo ti cu theih cio mi asi. Zei can khi dek bultu neilo in a hei tlawh te hnga thei hlah ! Ka nu le pahnih cu Suitlem pa te incar rirang kung nganpi tang i, an liam tiang khi ka hei hmuh hna. Hlan lio ah Zahau pawl an rak umnak Zahau hmun, kan Serthlum dum lei ah phurh dawh an si.
Ka nule pahnih an liam ka hei hmuh hnu in ka khua ruah mi cu ai peh vima le a tam chin lengmang. Kan hngakchiat lio kong cheu kul ah cheukhat hmanh ka ruat manh rih lo. Mizoram kan rak tlon lenlio can mitthlam ah a hung cuang.
April thla ni 17 ni ah asi. Ngaknu pawl le tiin ti ah bom kan rak puah hna. Dawt khun mi zong cu a rak i tel. Pa pawl hi cu ka hawikom ngaingai zong an si hna loh. Nungak nu i a chungkhat le a vengtu ding ah an timi hna an si. Nungak nu nule pa hi bawi ngan ngai an si lawng silo, mirum taktak zong an si. Kei cu sawm loin a thli in ka rak i thawh. Asi nain ngaknu he cun voikul nak tlawm lo mi theih loin kan rak i sawm . Bom cu kan puah i, tili ne cu var cur in nga lawngte. Tipil thiam pakhat hmanh an rak umlo. Keimah lawng nih cun ka pilh lengmang i, seikhat ka char. Tikam in ngaknu nih cun Uu… sautuk cun pil ti hlah ka thin a phang tuk tiah a thli te khin a van ka ti. Cu hnu cu ka pil sau deuh deuh. Voikhat pil ah nga 12 hrawng ka char tawn mi kha 18 hna ka char cang. Chimh na ngai lotuk, zeimaw tiin na um lai ti ka phang, na rak chuah hlanlo poh cu ka thin phan ka celh lo a van ti ṭhan . Ka lungthli khin Tio kap khua Tlanglo pa ka si hi na theilo maw ka ti…Cu hnu i ka va pil ah cun ngaleng lianlian 20 renglo ka char.…Tipil thiam taktak timi hmanh nih voikhat pilh ah nga 20 an char ballo ti awk asi. Nungak nute cu nga tamtuk ka char piak i, ai nuamh mi le ti ka pil chung i a thinphan mi kha cuai thlai hei sisehlaw, a thinphan mi nih a buk deuh ko hnga lo maw !
Khua a mui pah cang, tiva in tlun kan i thawh. An khua le tiva hi meng 5 a hlat . Cheng pang le khaam pang tan in a kal mi lai lam asi. An lam hi zabok lawng a kau. Chun niceu hmanh ah ralring tein kal a hau. Thlang lei i, tlak sual ah cun nunnak ding a umlo. Minung pakhat kalnak ding hmanh ah cu tluk i a bimi lam cu mui hnu ah ngaknu he cun artlang in kan tlung. Lam canceo kan phak ah hin cun minung kan i hmu tilo. A mui tuk hringhran. Cu muihnak tang le zabok lawng a kau mi lam ah cun dawtnak bia vialte kan tlinh. Peh ṭhan ding a tang tilo, nolh ṭhan ding lawng a tang cang. Khua phak nak ding ah meng cheu lawng ai duh cang. Hawi nih khua phak lai an i ngaih. Kan nih cu kan silo. Cho lawngte meng 150 zong i peh rih ko seh a poilo kan ti. Hi lio ah hin kai fian mi thil pahnih a um. Lungthin tak in a daw mi hna caah cun zeitluk lambi zong si ko hmanh seh, lungpang kip le horkuang kip zong hei tan ko hmanhseh,artlang tein pei kal ṭi khawh a rak si hi ka ti… Dawtnak he cun hling lak khaampang lak i kal zong ah pangpar phah mi lamcung kal bantuk pei a rak si hi ka ti….
Ka nu Maian tihang cu ka khuaruah mi nih a ka buaiter tuk i, zei ti a um zong ka thei lo. A phul thawng cu ka hnathlam in ka theih pah ko nain, Tio tiluan thawng hna ah ka rel . Ka nu nih phung .. tiah a thing phur a van ngalh. In chung ah rianrang in a lut. A tihang siaherh ngai dawh asi. A bel chin cu kau a hau tilo. A tihang phulmi nih tappi ah a rak hlonh diam cang. Ziah tihang hi na rak zoh pah lo a van ka ti. Ka nu kai manh lo tuk le ka rak zoh thiam loh.. Zei thla na rak tuah le ? Ka kal ka in inleng ah na ṭhu le ka tlun tiang, zeihme nai manh lomi cu asi le ? Ka nu .. ka khuaruah mi a tamtuk le ka rak i manh lo tuk ve eh ka ti.
A tihang bel cu zoh ah hin zaangfak lei khi asi. A Maian fe cu a beltlang ah an i bat lulh. A cheu vutcam lak ah an tla. A cheu cu hnahchawl car hlah maw a chumh chih ti awk khin. Zawng rual hlah maw a tihang bel ah an rak tlong ti fawite asi. Tikik tam nawn a ṭhemh, mei alh hluahmah in a tih i, a fe a tangmi hnih khat cu a chuan ṭhan. In car lei dum ah a tlik tak hoi. Tlawmpal ah ṭhal kawpi hnah a van pom pah. A Maian tihang cu tang ah a cawi. Thinghrum a van linh. A kio rua lai ti nalak ah chiti tello in a reu. A hnah par tete khi an kaang i, an nak.
Khua a mui pah cang. A fale pakhat hnu pakhat in a van kan hlam. Kan tlin dih hnu ah rawl cu a ser. A maian tihang cu khengkur lian taktak khat in a van suah. Meh caah kawpi hnah reu mi a van kan hunh. Cu zan maian tihang a dingmi a fale cu ṭah thlu kan i tim.Kan far le pawl cu holh lo in an i sum kho, pa pawl ko hi kan zual.Vokpi hmanh nih khim in a ei kho lailo tiah ka lungthli khin. Ka ka leng cun ka chim ngamlo, ka nu hmaikhah ding asilo. Meh caah kawpi hnah reu nih dangkhat in..Atu hnu cu ka nu hi maian tihang soter ti hlah uh, ka pa nih so cang seh kan ti. Cu bantuk Maian tihang din ṭhan ding cu chimlo, a ruah sawh hmanh khi ruah huam ding asi lo. Chun nitlak lothlawh hmanh i thim deuh ding in a um. Ka nu nih cun ei ko uh, nan duk chiat hi, hawifa zong zeihlei an ei loh a van ti pah khin a tihang cu a van din pah. A so tu nih a din ah cun a thaw ngai mi a lo nain, midang caah cun lung hna a leng bantuk in a um, khuaruah mi a tam . Maian tihang din cuahmah lio ah Maian tihang hna kan ngai.
Kum le caan an liam i, hringtu nu thladem tang in kan hung chuak hna. Hmundang ramdang ah unau rual zong kan i ṭhen dih cang hna..Ton ṭhan ding zong ruah ngam hmanh asi tilo. Caan asau i, hringtu nu thlum alnak nikhat hnu nikhat in an lang . A can lio ah a ruah awk kan rak theih lomi zan kha atu ah cun khirh kan duh ṭhan cang. Maian tihang kan din lio i, kan unau rual ṭah thlu kan rak i timh zan kha hlam bikmi zan ah a cang ṭhan. Hringtu nu dawtnak le tlamtlin nak cu chim lo, a tlamtlin lonak bik hmanh kha fale caah cun zeitluk in dah a sunlawi tihi kan i fian ni ah cun ka nu hmuh khawh lonak vawlei dongh nak khuazakip ah kan i ṭhen dih cang hna. Nehhnu khirh ṭhan khi hei umte sehlaw, ka nu… na Maian tihang kha ding ṭhan usih ti hi kan chim hmasa bik dingmi cu asi ! Ka nu a chambau nak bik a maian tihang hmanh kha fale kan caah cun vawlei nih a pek khawh lomi rosung bik a rak si.Kana khua nupi ṭhit nak puai ah an misur zu an din deuhdeuh, a tak chin lengmang bang khan,hringtu nu dawtnak cu fale kan caah cun can khat hnu can khat in a thlum chin .. Ka philh kholo ka nu thingphurh taakmi Maian tihang kha ….
Danny patawn
